Ik kan mijn eerste herinnering aan dit huigstrelende Belgische gerecht nog goed herinneren. Het drielandenpunt aan de oevers van de Our had net de knagende honger naar ‘zoveel mogelijk landen bezoeken’ van een Amerikaanse vriend gestild. Helaas had het bezoek aan deze plaats op mij een tegenovergesteld effect. De lege picknicktafels deden mijn knagende honger in alle hevigheid opzwellen. Vamos, uitgehongerd kwamen we aan in het voor ons onbekende Bastogne.
De gezellige en typische war-remembrance atmosfeer in dit stadje viel gelijk op. Het kan zijn dat er net een herdenking was geweest, maar in de bruin cafés en restaurants zat het vol met Amerikanen en Engelsen. Een groot bord met ‘vol-au-vent met frietjes a volonté’ trok mijn aandacht en al snel hadden we een mooi tafeltje. Was het de uitgehongerde status van mijn maag of mijn Nederlandse krenterigheid die mij dit besluit deed nemen? In ieder geval was mijn kennis van de Franse taal niet toereikend genoeg om te weten wat vol-au-vent betekende, maar wel van dien aard om te weten dat ‘a volonté’ zoiets als ‘onbeperkt’ omschreef.
Wachtend op ‘het onbekende’ laat ik de atmosfeer met op de achtergrond geroezemoes van oorlogsnazaten op me inwerken. De slag om Bastenaken, Nederlands voor Bastogne, het laatste wanhoopsoffensief van de Duitse Wehrmacht en de SS. Een kat in het nauw maakt wilde sprongen, zo ook hier en voor drie weken omsingelden ze de 101e Airborn Divisie van de Amerikanen en vroegen hen zich over te geven. Generaal Anthony McAuliffe antwoordde volgens de overlevering: “Nuts!”. Achteraf had hij het niet beter kunnen formuleren, inderdaad ze hielden stand … mannen met ballen! Met recht wordt deze stad sinds die tijd ook wel Nuts City genoemd. Ben benieuwd of een ansichtkaart aan zou komen met deze adressering.
De ober is in aantocht en een dampend bord vol-au-vent wordt voor me neergezet. De aroma laat me watertanden en als snel glijdt de eerste hap naar binnen. Simple but divine, wat een smaak, wat een aroma, dit kan alleen maar uit brein van het crème de la crème van de gastronomie ontstaan zijn. En wat blijkt, Marie-Antoine Careme wordt wel de ‘koning der koks en kok der koningen genoemd’ (Parijs, 8 juni 1784 – Parijs, 12 januari 1833). Hij zou per abuis bladerdeeg hebben gebruikt en toen er een toverachtig gebak was ontstaan, zou hij geroepen hebben: “Il vole au vent” (Hij vliegt in de lucht).
Hoewel de naamgeving van vol-au-vent wat ongeloofwaardig overkomt is het net zo ongeloofwaardig die van de bastognekoek. In tegenstelling tot vol-au-vent is er nog nooit een exemplaar van dit heerlijke koekje van LU in Bastogne geproduceerd. De relatie tussen het koekje met Bastogne is dan ook puur platonisch. Koekenbakker Parein was op zoek naar een naam voor een nieuw koekje dat hard was met een rotsachtige structuur voorzien van pieken en dalen. Onmiddellijk moest hij denken aan Bastogne, omdat deze stad heeft gestreden in de oorlog tegen de Duitsers en aan de voet van de Ardennen ligt. Voor het zelfde geld had het koekje ‘The Canibal’ geheten. Als Parein iets verlichter in zijn denken was geweest, had deze bijnaam voor Belgisch grootste wielrenner wellicht de export van het koekje een enorme boost kunnen geven met grote internationale bekendheid. Een man van staal met carrière pieken als het vijfmaal winnen van Luik-Bastenaken-Luik en dalen als betrapt worden op doping en zijn dood. Mijn inziens dezelfde (naams)ingrediënten, maar meer exportkansen.
Ik ben blij dat de Vlaamse frieten inmiddels het droge bladerdeeg hebben vervangen. En hoewel de vol-au-vent inmiddels feitelijk niet meer de oven uitvliegt, blijft wat mij betreft de naam geoorloofd. Ze zeggen wel: ‘De liefde van de man gaat door de maag’. Mijn vrouw heeft dat begrepen en doet mij geregeld het hoofd op hol brengen met deze traditionele kippenragout; ik zie ze vliegen!
't Vlaams Genot 